I. GNIAZDO.
Nazwisko Skrzetuskich powstać mogło od
następujących dwóch miejscowości w Wielkopolsce;
1.Skrzetusz w
Wałeckim, założony w r. 1438 przez tenutariusza wałeckiego, Piotra Wolffina,
jako ”Srzathuss" (zapewne niemieckie „Schrotthaus”) (1). 0sada ta,
należąca w r. 1579 do znaczniejszych miejscowości na prawie miejskim (2),
jako królewszczyzna nie mogła być gniazdem rodowym rodziny szlacheckiej.
2. Skrzetusz,
paraf. Ryczywół, pow. poznański. Wzmianki o tej miejscowości w aktach ziem.
poznańskich, już w r. 1405. Stąd piszą się w tych aktach Andrzej de Krzetusche
1413 r., Michał de Scrzatusche 1429, Andrzej de Scrzatusch Stoycowycz 1443
r.(3). Już w r. 1441 podzieloną jest ta majętność na Skrzetusz „Scrzathusch” Wielki
i Mały. W obu liczna szlachta. W Skrzetuszu Wielkim dziedziczy szl. Jan,
Mikołaj, Wincenty, Stanisław, Augustyn, Przecław, Drogosław, wdowa po Andrzeju,
Herman, Andrzej Marcinkowicz, Szymon Wojciechowicz, Mikołaj Marcinkowicz. Zaś w
Skrzetuszu Małym: Ubysław, Piotr i Andrzej Wojciechowicz i wdowa po Wojciechu
(alias Wociechowa), którzy popierają - na razie bezskutecznie - Bogusława,
kapelana przy kaplicy w Ryczywole, w jego sporze z proboszczem w Ludomiu o
dziesięciny z obu Skrzetuszy (4).
W r. 1584 zmniejszyła
się nieco liczba dziedziców na obu Skrzetuszach. Oprócz 3 osób, których nazwisk
rodzinnych nie wymieniono, znajdują się tam następujący Skrzetuscy: Jakób, z
przydomkiem Redlich, Jan Wietrzich i Tomaszek, „dziedzice" po 1/4, włóki
roli w Skrzetuszu Wielkim, zaś w Skrzetuszu Małym: Jan Skora, również na 1/4
włóki, tudzież nie podzieleni posiadacze jednej włóki, Wojciech, Stanisław,
Mikołaj, Marcin i Jakób Skrzetuscy (5). Skąd się wzięły w końcu XVI-go w.
niemieckie przydomki Redlich, a zapewne i Wietrzich (spolszczone Dietrich)
u dziedziców Skrzetusza, niewiadomo. Powtarzają się one jeszcze w XVII w.
u Skrzetuskich. W r. 1600 żyje Anna Rosnowska, wdowa po Andrzeju
Skrzetuskim zwanym Redlich. Zaś w r. 1640 szl. Stanisław Skrzetuski, syn niegdy
Macieja Skrzetuskiego „Wietrzych dicti", kwituje z kwoty 1000 złp. szl.
Stanisława Skrzetuskiego, syna niegdy Macieja "Mikos dicti” (6).
Trudno było
wyżywić się na rozdrobnionej posiadłości. To też ubodzy dziedzice Skrzetusza
oddawali synów swych do stanu duchownego, na służbę do panów duchownych i
świeckich, lub sprzedawszy działy ojczyste, brali dzierżawy na Rusi, a z czasem
nabywali tam folwarki. Często służyli wojskowo, zwykle na Kresach wschodnich.
Zapewne z tej rodziny pochodzili rzemieślnicy, mieszczanie, których spotykamy w
miastach wielkopolskich.
W r. 1514 Wojciech
jest kustoszem kolegiaty poznańskiej w r. 1520 Wojciech „Scrzatuski” pisarzem
kapituły poznań., a Jakób "Skrzatuski" kanonikiem poznań.
w latach 1532-1546 (7).
Stanisław towarzyszy Wielkopolaninowi Andrzejowi Szołdrskiemu, gdy ten
został biskupem w Przemyślu, i jest u niego koniuszym (8). Wojciech (szlachcic) jako sługa najpierw
hetmana Żółkiewskiego, następnie Jana Kopystyńskiego, podstarościego
kamienieckiego, prowadzi na sprzedaż stada wołów swoich panów r. 1606,
1609 (9). Jan Pypa Skrzetuski, w obozie pod Płockiem 11.IX.1517, sprzedaje
swoje działy w Skrzetuszu W. i M. w ziemi poznań. Tomaszowi
Wielżyńskiemu, rotmistrzowi J.K.M., i bratu jego, Janowi, za 150 marek (10). Maciej jest w r. 1571 rotmistrzem piechoty
na Ukrainie, w zamku kaniowskim (11). Jeden ze Skrzetuskich jest harcerzem
królewskim 1585 r. (12). Jan z Woiewodztwa Poznańskiego długo w obozie
Litewskim po Usarsku za Oyczyznę woiuiąc, w Żmudzi się ożenił 1601 z Anną
Burbianką, był Gubernatorem Mohilowskim, pisze Niesiecki. Skrzetuski, husarz z
pod chorągwi Chodkiewicza, zginął pod Kircholmem 1605 r. (13).
Gniazdo rodzinne Skrzetuskich, Skrzetusz, należy już w r. 1600 do Czarnkowskich i wchodzi w skład ich klucza połajewskiego (14).
Pierwsza wzmiankę
o herbie Skrzetuskich znajduję w dziele Burgundczyka, Jana a Francolin, p. tyt.
„Rerum praeclare gestarum, intra et extra moenia munitis simae civitatis Vienensis...
in laudem et gloriam Seren. Potent. invict. Principis Fer dinandi, electi
Romani Imperatoris". Jest to opis widowisk rycerskich turniejów i t.p) na
cześć Ferdynanda I, drukowany w r. I560 w Wiedniu u Rafała Hofhaltera. Kim był
ów drukarz Hofhalter, wyjaśnia umieszczony na końcu wspomnianego dzieła, jego
herb Jastrzębiec, tudzież epigram pod tytułem "In insignia Raphaelis
Skrzetusky cognamine Haffhalteri, Typagraphi Viennensis". Według epigramu
herb Rafała Skrzetuskiego ("Stemma Raphaelis nobile Skretusi"), Krzyż
z podkową, wyobrażać ma pobożność i siłę jego rodu rycerskiego. O bliższych
danych z przeszłości tego szlachcica-mieszczanina polskiego który nauczył się
sztuki drukarskiej, wyemigrował z kraju i zmienił nazwisko, wspomnę później.
Herb Skrzetuskich wspomniany również przy wywodzie szlachectwa ks. Michała
Ślawieńskiego, syna niegdy Michała, z okazji przyjęcia go do kapituły poznań.
w r. 1570. Matka jego, Barbara z Skrzetuskich, była h. Jastrzębiec (15).
Paprocki zna tylko Skrzetuskich Jastrzębców "od Poznania". Okolski
również. Niesiecki pisze obszerniej o Skrzetuskich h. Jastrzębiec w wojewódz.
poznań. Nadmienia jednak; Podobno są Skrzetuscy y herbu Topor, jako namienia
Passelius fol. 327". Jest tu zapewne mowa o rkp. herbarza pruskiego Posseliusa
"Insignia familiarum vel origine vel indigenatu Prussicarum", o
którym wzmianka w Encyklop.Orgelbranda XX1 391.
Żernicki (16) wymienia Skrzetuskich następujących herbów: 1.Jastrzębiec; 2.Ślepowron; względnie 3.Rola; 4.Topór; 5.Wieniawa; wreszcie 6.Skrzetuskich z przydomkiem Gliczner.
O Skrzetuskich h. Ślepowron pisze:
"Skrzetuski Wappen Ślepowron,.. ein Zweig nannte sich Wawrętawicz, später
Wawrzecki, nahm auch wohl das Wappen Rola an (Duńczewski)". Otóż w
Duńczewskim znajdujemy następującą notatę: "Wawrzeccy z Skrzetuszewa h.
Rola, nie Ślepowron jak pewny Autor (Niesiecki) omylnie napisał t. 4 f. 473
pochodzą z linij Skrzetuszewskich, dziedziców maiętności Skrzetuszewa w
Powiecie Gnieźnieńskim". Duńczewski mówi wiec o Skrzetuszewskich, a nie
o Skrzetuskich, a to zupełnie różne rodziny (17). Wiadomości o
rzekomym istnieniu Skrzetuskich h. Ślepowron, względnie Rola,. u Żernickiego,
polega zatem tylko na nieuważnym przeczytaniu danego ustępu u Duńczewskiega.
Wiadomość o
Toporczykach Skrzetuskich opiera
Żernicki na Niesieckim, tudzież na tomie X Aktów grodz. i ziem. Arch.
Bernardyń. Niesiecki rzeczywiście wspomina o nich. Natomiast w tomie
X A.G.Z. jest tylko wzmianka o Krzysztofie, pisarzu grodz.
sądec., i o Józefie Skrzetuskich, lecz nie ma tam wcale mowy o ich herbie. Obaj
uważani byli za Jastrzębczyków, jak to wynika z danych, które później
przytoczę. Co do h.
Wieniawa u Skrzetuskich, powołuje się Żernicki na nowe wydanie Siebmachera,
dalej na Schmitta F., „Der Kreis Flatow”, wreszcie na „Rangliste der Königl.
preussichen Armee fur das Jahr 1805”. U Schmitta jest tylko wzmianka, iż
Wielewicze ("Wöllwitz") koło Złotawa (Flatow) przeszły od
Wielewickich do rąk Skrzetuskich. O herbie Skrzetuskich ani słowa,
podobnie jak i w spisie oficerów wojsk pruskich na r. 1805, w którym,
wśród wielu innych nazwisk szlacheckich polskich, znajdują się
„Secondelieutenant” 4 p. p. „von Skrzetuski", tudzież chorążowie
(Fähnrich) 53 p. p. von Skrzetusky, i 44 p. p. Von Skrzetuski. Natomiast „nowy” Siebmacher (18) daje
Skrzetuskim h. Wieniawę na tej podstawie, iż na jakimś, bliżej nieokreślonym
akcie, miał się znajdować, obok pieczęci z h. Wieniawą, podpis z nazwiskiem
Skrzetuskiego. Jest to dowód zupełnie niewystarczający dla stwierdzenia
istnienia Skrzetuskich h. Wieniawa. Wreszcie podaje Żernicki, że istnieli
Skrzetuscy w Wielkopolsce w r. 1580 z przydomkiem Gliczner. Powołuje się tu na
Żychlińskiego "Złotą Księgę” t. I i V, tudzież na „Akta grodz. i ziem.
Arch. Bernardyń.” t. VIII i X.
Stwierdzam, iż zupełnie pewnym jest tylko
istnienie Skrzetuskich h. Jastrzębiec, a możliwym Toporczyków. Natomiast
uważam istnienie Wieniawitów tego nazwiska za nie prawdopodobne, a
Ślepowrońców, względnie Roliczów za wykluczone.
Już w latach
1459-1455 żył Mirosz, niegdyś Skrzetusz, albo Mirosz Skrzetuski ("nobilis
et providus. . .") szlachcicem osiadłym w Poznaniu, jak
stwierdza prof. Tymieniecki w artykule pod tytułem "Szlachta-mieszczanie w
Wielkopolsce V w". ("Miesięcznik Herald." z lutego 1937 r.)
W r. 1493 i w
latach następnych żyje w Poznaniu Jan Skrzetuski, stolarz,
mieszczanin (19). Ten sam, czy może inny "providus Johannes
Skrzethuszky", stolarz poznański, zobowiązuje się w r. 1521 dostarczyć
szlachcicowi Maciejowi Starczynowskiemu 10 kosztownych tarcz i tyleż
kopij (20). Inny Jan Skrzetuski, prawdopodobnie stary żołnierz, otrzymuje
za wstawiennictwem rotmistrza Mikołaja Bnińskiego, pozwolenie na osiedlenie się
w Poznaniu. Zapewne identyczny z występującym w aktach miejskich poznań. w r.
1535 "famatus Joannes Skrzetuski szirmirz dictus". Ten, czy inny
"honestus Joannes Skrzethuski" darowuje w r. 1542 100 grzywien synom
swoim Marcinowi, Rafałowi i Jerzemu. Losy tego ostatniego nieznane. Rafał
opuścił w r. 1550 miasta rodzinne. Rada miejska poznańska wystawiła mu w
czerwcu tego roku list polecający, w którym stwierdziła, że urodzony jest
"ex nobili Joanne Skrzetuski et Margaretha Ninienska utroque parente ex
nobili familia" (21).
W r. 1555 w
występuje Rafał Skrzetuski jako "exul" w Niderlandach. Następnie
zdaje się, że w tym samym roku, przybywa do Wiednia. Przybiera tam nazwisko czy
przydomek "Hofhalter". Niebawem zasłynął znakomitymi drukami. Drukuje
dzieła nawet czcionkami hebrajskimi. Podejrzany o herezję, przeniósł się na Węgry,
gdzie już otwarcie występuje jako protestant. Wezwany do Siedmiogrodu w r. 1567
przez Jana Zygmunta Zapolyę. W roku następnym nagle umarł. Syn jego, Rudolf,
również drukarz, umarł w Debreczynie w 1586 r. (22).
Najstarszy syn
Jana i Ninieńskiej, Marcin; był złotnikiem w Poznaniu. Miał on tam swój
"kram" w r. 1561. Osiągnął najwyższe godności miejskie w tym
mieście (23). W latach 1567-1569 jest drugim, zaś w 1570 i 1571 -
pierwszym burmistrzem Poznania (24). Żonaty byt z Anna Rastkówną
Malczewską (25). W dniu 13.II.1597 już nie żył. Synowie jego z
pierwszego małżeństwa Andrzej, Jan i Marcin, z drugiego zaś Krzysztof,
przeprowadzają w tym dniu obrachunki z tytułu działu majętności w Poznaniu i
poza tym miastem, które po ojcu odziedziczyli (26).
Krzysztof
studiował w Lipsku r. 1559 (27). Zabity został 12.VIII.1613 w Warszawie na
Krakowskiem Przedmieściu w gospodzie "u stolarzowej" przez szlachcica
Bartłomieja Szeczemskiego. Zabójcę skarżył przed sadem marszałkowskim brat
zabitego, Jan, sekretarz J.K.M., imieniem jego bratanków (ex fratribus nepotum)
i spadkobierców, Jana, Łukasza i Wojciecha Skrzetuskich (28). Krzysztof
był więc bezdzietny.
Synowie
Marcina, burmistrza poznańskiego, Jan i Marcin zapisani na uniwersytet w
Wittenberdze 1564, następnie w Frankfurcie. Oba uniwersytety wybitnie
protestanckie. Z tego zapewne powodu uważa ich Wotschke za protestantów.
Przeciwko temu zapatrywaniu przemawia jednak fakt, iż Rada miejska w Poznaniu
przeznaczyła w r.1568 na prepozyta
kościoła św. Trójcy przed Bramą Wroniecką, Marcina Skrzetuskiego, na wypadek
śmierci dotychczasowego prepozyta. Fakt, iż obaj bracia mieli później
stanowiska na dworze Zygmunta III wskazuje, iż byli katolikami lub powrócili do
katolicyzmu. Czy Jan Skrzetuski, który w r. 1558 pisał do Hozjusza,
przesyłając mu różne wiadomości (29), jest identyczny z Janem, synem
Marcina, niewiadomo. O tym ostatnim znajduje się wzmianki w Metryce Koron. od
r. 1580. W r. 1581 jest notarjuszem król. Figuruje w r. 1587 w wykazie osób
zatrudnionych na dworze królew. jako jeden z najstarszych sekretarzy. Należy do
Komisji wysłanej przez króla i stany Rzeczypospolitej do miasta Rygi w r.
1589. W r. 1592 wysłał go król jako posła do książąt świeckich Rzeszy.
Poprzednio otrzymał królewszczyzny Zegrz i Rataje w pow. poznań. r. 1588, nadto
różne nadania królewskie na sumy pieniężne i kaduki. Z bratem Marcinem posiadał
wieś Starołękę, którą jednak zastawili w r. 1585. Pisał się dość często ze
Studzieńca.
W
r. 1615 zeznaje dług 500 zł. na rzecz synów po zmarłym bracie Marcinie, Łukasza
i Jana. Występuje w aktach jeszcze w r. 1618 (30).
Marcin,
syn Marcina burmistrza pozn., przeznaczony pierwotnie do stanu duchownego.
Wstąpił jednak do służby u Stanisława Sędziwoja Czarnkowskiego, referendarza
kor. i był przez niego wysyłany w różnych misjach zagranicę, a w szczególności
do Berlina. Pisywał w latach 1572-1574 listy do królewnej Zofji Jagiellonki,
zamężnej za ks. Brunszwickim, donosząc z polecenia Czarnkowskiego o różnych
sprawach politycznych. Wspomina w liście z 22.VIII.1572 o oburzeniu, jakie
wywołała w Polsce wiadomość o paryskiej rzezi w noc św. Bartłomieja, nazywając
ją mordem i okrucieństwem. Pisze 24.1X,1574 o ucieczce króla Henryka:
„odbieżał, wzgardziwszy nami, przysięgę nam złamawszy, nic nam nie ziściwszy”.
Później
jest zatrudniony na dworze królewskim, wymieniony w r. 1585 wśród osób
pobierających tam płacę. W roku następnym jest podstarościm międzyrzeckim, w r.
1590 sekretarzem J.K.M., piastując jednak dalej urząd podstarościego. Otrzymał
w tymże roku przywilej królewski na młyn w Międzyrzeczu. Występuje jeszcze w
aktach w r. 1597 jako podstarości międzyrzecki (31). W r. 1613
prawdopodobnie już nie żyje, gdy imieniem jego synów, Jana i Łukasza, występuje
jego brat, Jan, sekretarz J.K M. (32).
Jan
prawdopodobnie ten sam, student katolickiego uniwersytetu w Wurzburgu w r.
1604) i Łukasz, synowie niegdyś Marcina, sekretarza J.K.M., w r. I614 i w
następnym zawierają pewne transakcje. Jan nie żyje już w r. 1635 (33).
Łukasz, syn niegdyś Marcina, sekr. J.K.M., kwituje w r. 1641 Pawła
Poniatowskiego z kwoty 600 złp. (34).
Był
i piąty syn Marcina, burmistrza poznań., Mikołaj, któremu brat, Jan, sekretarz
J.K.M., wystawia w r. 1611 pełnomocnictwo. Mikołaj syn „ol. G. Martini de
Studzieniec Skrzetuski”, pisze się również ze Studzieńca. Zabezpiecza żonie,
Elżbiecie z Niemieczkowa, posag w r. 1639. Zeznaje w r. 1640 pewien dług na
rzecz córki swojej, Anny, zamężnej za Tomaszem Skrzetuskim (35).
PRZYPISY
1. Wierzbowski, Matricul. Summaria 1V
Supl. nr. 716, nr. 16334. Według Słownika geogr. Król. Polskiego X 725, niemieckie ,Schrotz”, zaś Skrzetusz w
Poznańskim: „Schrotthaus”. Zapewne jednak i jedno i drugie „Schrotthaus”.
2. Pawiński, Wielkopolska I 106; Słown.
geogr. Król. Pol.
3. Ks.
Kozierowski St., Badania nazw topogr. Archidiec. poznań. II. 204.
4. Ulanowski
B.,Acta Capitul.II nr.1115.
5. Pawiński,
Wielkopolska I 29.
6. Arch. archidiec.
poznań., Acta Consist. Posnan. 1598-1600 s. 473; Arch. państw, poznań., Inscr.
Posn. ks. 1042 k. 322 v; Kcyńskie ks. 27 k. 100, ks. 28 k. 517.
7. Ulanowskl B., j. w.
I. nr. 1109, II. nr. 1684, 1831; Roczniki tow. przyj. nauk poznań. XXXV
8,11,13, 50.
8. Akta grodz. i ziem.
Arch. Bernardyń. VIII 254.
9. Arch. lwow.
bernardyń., Bełskie relac. grodz. ks. 196 s. 929, ks. 197 s. 862.
10. Wierzbowski j.w.
IV nr. 11290.
11. Arch. m. Krakowa
Zbiory Rusieckich, rkp. nr. 120 s. 9.
12. Kwart. Hist. 1934 s. 322.
13. Ślaski
Sz., Pamiątka albo Kolumny Nieśmiertelności z okazyi zwycięstwa pod Kircholmem,
b.m.dr. 1606. Pomiędzy poległymi wybitniejszymi rycerzami wymienia ta rzadka
broszura m. in. i Mickiewicza.
14. Kcyńskie ks. 123
k. 68G; Rel. Posn. ks. 1420 k. 1184; Kcyńskie ks. 54 k. 75; Słown. geogr. Król.
Pol. X 725.
15. Roczn.
Tow.przyj. nauk poznań. XXXV
49.
16. „Der polnische Adel“, Hamburg 1900, t. II. 349
17. O Skrzetuszewskich z Skrzetuszewa w
Gnieźnieńskim, spotyka się dość liczne wzmianki w aktach, Wskażę tu tylko na
spisy elektorów Pietruskiego i Borkowskiego i na pracę ks. Kozierowskiego „Ród
Porajów" s. 29, 30. Nadto znajdują się wzmianki o nich w aktach grodz. i
ziem. poznań. i bełskich, ziemskich lwowskich,
"Danationes" grodz. warszaw., Wyrokach Tryb. Lubel. i t. d.
Byli Skrzetuszewscy h, Poraj i h. Rola (Ulanowski, Materjały do hist.
prawa i herold. nr. 305, 356, Wiityg, Nieznana Szlachta 294). Ze
Skrzetuszewa w pow. gnieźń. pochodziła
również rodzina Wawrzeckich, której szlachectwo stwierdza w r.1511
szereg szlachciców wojew. kalis., m. in. kilku Skrzetuszewskich, nie podając
jednak ich herbu (ks. Kozierowski, Nieznane zapiski herald: z Arch.
poznań., Roczn. Tow. przyj nauk poznań. 43. s. 45). Wawrzeccy ci,
osiedliwszy się na Litwie, przez parę wieków
piszą się z Skrzetuszewa (Elektorowie Pietruskiego i
Barkowskiego; Słownik geogr. Król. Pol. XV . 228). Zdaje się nie ulegać
wątpliwości, że Niesiecki mylnie ich zaliczył do Ślepowrońców, a tym razem
Duńczewski napisał jednak prawdę, dając im h. Rolę oczywiście na podstawie
informacji, jaką otrzymał ad rodziny. Skrzetuszewskich nie zna Niesiecki, ani
też Żernicki, który natomiast stworzył kilka rodzin Skrzetuskich, które w
rzeczywistości wcale nie istniały.
18. Siebmachers
Wappenbuch, neue Auflage III $ II Abt., Adel des Königr. Preussen, Nürnberg
1878, pisze o Skrzetuskich: "Polnisches im laufenden Jahrhundert mehrfach
in der Provinz Posen begütertes Geschlecht, das nach dem v. Ledebur'schen Adelslexicon
II p. 452, zum Wappenstamm Jastrzębiec
gehören soll, wogegen mit Unterschrift ein Siegel. vorliegt, welches das
folgende Wappen (Wieniawa, przyczem opis nie zgadza się z rysunkiem zeigt s.
38Z. T.
430.
19. Kaczmarczyk ., Akta radzieckie poznań.,
II. 247; Wojciechowska M., Z dziejów książki w Poznaniu w XVI w., Poznań 1927.
20. Ulanawskl, j. w. II nr. 1750.
21. Wojciechowska .j w.
22. Wojciechowska j. w.; Ossoliński J.
M., Wiadomości hist.-kryt. do dziejów literatury polskiej, Lwów, 1852, t. IV.
433-441; Encyklopedja Qrgelbranda XXXIII 559; Retinger J. I-I., Polacy
w cywilizacjach zagranicznych, Kuryer literacko-naukowy, dodatek do
Ilustr. Kuryera Codzien. Nr. 159 z r. 1935.
23. Wojciechowska, j. w. s. 65, 66, 119.
24. Wotschke T., Erasmus
Glitzner, Aus Posens Kirchlicher Vergangenhelt, Poznań 1918, s, 1, 32.
25. Niesiecki IV 120.
26. Arch. głów., Conventionalia grodu warszaw, ks. 10 k.3 i ks. 17
k. 441.
27. Kartoteka prof. Kota.
28. Conventionalia, ks. 41 s. 373.
29. Bibl. ks. Czartoryskich rkp. nr. 1605 s.
933.
30. Metr. Koron. ks.
125-k. 161. Donationes gr. warsz.
ks. 39-45; Conventionialia ks. 10-20 Kcyńskie ks. 13 k. 728; Bibl. ks. Czartoryskich
nr, 327; Arch. archidiec. poznań., księgi konsystor., notaty łaskawie mi
udzielone przez ks. prof. Nowackiego; Kwartalnik Histor. z r.1934 s. 327;
Katalog Archiwum Aktów Dawnych miasta Krakowa, Kraków 1907 str. 228; Arch.
Skarbowe warszaw. Dział III. ks. 4, k, ll, ,Praescriptum legationis ad
electores saeculares et alios nonnullos Romani Imperii Principes Gnoso Joanni
Skrzetuski secretario et internuncio suo a Sacra Reg. Mtte dat. Cracoviae d, 15
Februarii 1592, notata laskawie mi udzielona przez dra Z. Wdowiszewskiego.
31. Przeździecki A.,
Jagiellonki Polskie, Kraków r 1868 t. IV 18-22; Metr. Koron. ks. 127 k.188, ks.132 k, l52 v., ks.135 k. 844,
ks.l37 k. 392, 442; Conventionalia ks.l0 k. 3; Bibl. Ossoliń.
rkp. nr 186; Kwartalnik Hist. r. 1934, s. 325.
32. Donationes ks.
41 s. 373.
33. Wyroki Tryb. piotrkow. ks. 28 s. 1737, 2066; Conventionalia ks. 19 s. 2312; inscr. Posnan. ks. 1031 k. 17?. 34 Inscr. Posn. ks. 1044 k. 893 v. 35 Conventionalia ks. 1? k. 441; Inscr. Posnan. ks. 1031 k. 850 v., ks. 4042 k. 355; Rel. Posnan. ks. 1417 k. 55 ,v., 567, ks. 1419 k. ll02 v., Kcyń. ks. 33 k. 268. .